W najnowszym numerze...

×

Wiadomość

Failed loading XML...
Akademia Muzyczna w Bydgoszczy im. F. Nowowiejskiego

140 lat temu, 7 lutego 1877 roku, w Wartemborku (obecnie Barczewo) na Warmii, przyszedł na świat Feliks Nowowiejski – polski kompozytor, dyrygent, organista.

W realiach życia pod zaborami, rodzice Feliksa dokładali wszelkich starań, by wychować wszystkie jedenaścioro dzieci w duchu polskości - w domu mówiło się i śpiewało wyłącznie po polsku, a rodzina dysponowała także niewielką biblioteką z literaturą polską.

Mały Feliks już we wczesnym dzieciństwie interesował się sztuką i przejawiał zdolności muzyczne. Aby je rozwijać, w 1887 roku rodzice chłopca zdecydowali o posłaniu syna do szkoły w Świętej Lipce – placówki uchodzącej wówczas za „najsławniejszą” w całej okolicy. Tam przez kilka lat pobierał on nauki z zakresu harmonii oraz uczył się gry na fortepianie, skrzypcach, wiolonczeli, waltorni i organach. Niestety, z niewiadomych przyczyn, przyszły kompozytor nie ukończył szkoły. Przypuszcza się, iż głównym powodem tej sytuacji było pogorszenie sytuacji ekonomicznej rodziny, która w 1893 roku przeniosła się do Olsztyna. Tam, by pomóc rodzicom w utrzymaniu licznego rodzeństwa, Feliks wstąpił do II Pułku Grenadierów, gdzie grał w orkiestrze wojskowej oraz amatorskich zespołach muzycznych. Szybko stał się znany i zyskał poparcie wielu mecenasów sztuki.

Jednakże poza koncertowaniem, Feliks Nowowiejski, jeszcze jako dziecko, zaczął tworzyć własną muzykę. Jego pierwszym znanym utworem jest suita fortepianowa Łatwe tańce klasyczne i współczesne, natomiast w 1898 roku Polak został doceniony przez The British Musician i za utwór zatytułowany Pod sztandarem pokoju otrzymał I nagrodę w konkursie kompozytorskim. To osiągnięcie pozwoliło mu na półroczne studia w berlińskim Konserwatorium Juliusza Sterna, gdzie mógł uzupełnić braki w wykształceniu muzycznym.

Po powrocie do Olsztyna, dzięki wstawiennictwu ks. Tischnera, Nowowiejski objął posadę organisty w kościele św. Jakuba. Jego obowiązki, poza uświetnianiem mszy, obejmowały również konserwację i drobne naprawy organów oraz asystowanie przy większych pracach nad instrumentem, a także pracę z chórem. Kompozytor starał się również o pozwolenie na prowadzenie chóru dziecięcego, jednakże łączenie funkcji organisty i pedagoga było kategorycznie zabronione przez niemieckie władze oświatowe, które także w tym przypadku nie zrobiły wyjątku. Po dwóch latach Nowowiejski uznał, iż praca w kościele ogranicza jego rozwój artystyczny i ustąpił z posady.

Wyjechał do Niemiec, gdzie w Szkole Muzyki Kościelnej w Ratyzbonie pobierał nauki z zakresu polifonii i chorału gregoriańskiego, a później w Berlinie studiował kompozycję w Królewskiej Akademii pod kierunkiem Maxa Brucha oraz muzykologię i estetykę w Friedrich Wilhelm Universität. W tym okresie uzyskał kilka prestiżowych laurów za swoje dzieła, w tym nagrodę im. Ludwiga van Beethovena ufundowaną przez Ignacego Jana Paderewskiego. Uzyskane w ten sposób fundusze przeznaczył na dwuletnią, artystyczną podróż po Europie. Na swej drodze spotkał wówczas m.in. Antonina Dworzaka, Gustawa Mahlera czy Camille’a Saint-Saënsa, a także współpracował z polskimi zespołami śpiewaczymi. Był to okres wzmożonej pracy kompozytorskiej i koncertowej.

W 1909 roku Feliks Nowowiejski osiadł w Krakowie. Pełnił funkcję dyrektora artystycznego Towarzystwa Muzycznego, prowadził chór i orkiestrę symfoniczną, z którymi z powodzeniem koncertował, a także występował jako solista – wirtuoz organów. Wstąpił również w związek małżeński i został ojcem pięciorga dzieci.

Podczas I wojny światowej polski kompozytor ukrywał się w berlińskiej orkiestrze garnizonowej.

W 1919 roku osiadł z rodziną w Poznaniu, gdzie aktywnie zaangażował się w tamtejsze życie artystyczne – regularnie koncertował jako solista i dyrygent oraz organizował wszelakie wydarzenia kulturalne. Był bardzo lubiany i szanowany wśród artystów. Z biegiem lat coraz częściej zaczął zabierać ze sobą na koncerty i przyjęcia najstarszego syna, kształconego w kierunku muzycznym, aby sukcesywnie wprowadzać go w towarzystwo artystyczne Poznania. Po latach Kazimierz Nowowiejski opisał swoje wspomnienia z tych wydarzeń w książce pt. F. M. Nowowiejski, Dookoła kompozytora. Wspomnienie o ojcu (Poznań, 1971). W tym okresie, obok licznych kompozycji chóralnych, powstały też cztery opery i opracowanie 25 polskich pieśni ludowych z Warmii autorstwa Feliksa Nowowiejskiego.

Od 1920 roku kompozytor prowadził klasę organów i orkiestrę w Państwowym Konserwatorium w Poznaniu. W tym samym roku zaznaczył także swój udział w plebiscycie na Warmii i Mazurach, komponując muzykę do tekstu Marii Paruszewskiej O Warmio moja miła – dziś utwór ten jest oficjalnym hymnem i hejnałem Olsztyna.

Po siedmiu latach pracy dydaktycznej Nowowiejski porzucił karierę pedagogiczną, by móc całkowicie poświęcić się komponowaniu i koncertowaniu. W latach bezpośrednio poprzedzających II wojnę światową, prowadził w Poznaniu Miejską Orkiestrę Symfoniczną. We wrześniu 1939 roku, obawiając się aresztowania, ukrył się w szpitalu Elżbietanek, a następnie wyjechał do Krakowa. W wyniku działań wojennych część jego rękopisów spłonęła (ocalałe znajdują się obecnie w Bibliotece Raczyńskich oraz zbiorach prywatnych rodziny Nowowiejskich). W sierpniu 1946 roku kompozytor powrócił do stolicy Wielkopolski, gdzie zmarł 18 stycznia 1946 roku. Został pochowany na Skałce Poznańskiej, w Krypcie Zasłużonych kościoła św. Wojciecha.

Feliks Nowowiejski, wychowany w duchu polskości, przez całe życie czuł się Polakiem, a jego twórczość wyraźnie przejawia cechy narodowe. Niewątpliwie najbardziej znanym dziełem jego autorstwa jest Rota – skomponowana do słów Marii Konopnickiej. Prawykonanie utworu miało miejsce 15 lipca 1910 roku w Krakowie, w 500. rocznicę Bitwy pod Grunwaldem, gdzie na Placu Matejki, tuż po porywającym przemówieniu Paderewskiego, została wykonana przez 600-osobowy chór złożony z wybranych polskich śpiewaków ze wszystkich zaborów, z towarzyszeniem orkiestry prowadzonej przez samego Nowowiejskiego. Połączenie charyzmatycznego tekstu z wyrazistą muzyką bardzo przypadło do gustu Polakom, którzy w późniejszych latach odśpiewywali tę pieśń na frontach II wojny światowej oraz podczas większości powstań narodowych. Po zakończeniu wojny Rota była brana pod uwagę podczas wybierania hymnu narodowego, jednakże ostatecznie została odrzucona ze względu na wymowną treść trzeciej strofy. 100 lat po pierwszym publicznym wykonaniu Roty, 1 września 2010 roku, na krakowskim Placu Matejki, 1500 wokalistów ponownie uroczyście odśpiewało tę ważną dla Polaków pieśń.

Pamięć o Feliksie Nowowiejskim pielęgnowana jest przede wszystkim dzięki działalności Salonu Muzycznego im. Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie – muzeum organizującym Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej im. Feliksa Nowowiejskiego. W Poznaniu prężnie działa Towarzystwo Muzyczne im. Feliksa Nowowiejskiego, które we współpracy z poznańską Akademią Muzyczną, od 1994 roku cyklicznie organizuje Międzynarodowy Konkurs Organowy. Imię Feliksa Nowowiejskiego noszą liczne polskie szkoły, Akademia Muzyczna w Bydgoszczy oraz Orkiestra Symfoniczna w Olsztynie.

Jowita Opyd

 

Aktualny numer - Strona główna

Powrót do poprzedniej strony


© 2010-2019 Stowarzyszenie Salon Literacki.
Kopiowanie treści zawartych w serwisie wyłącznie za zgodą Redakcji i podaniem źródła pod cytowanym fragmentem, w przypadku portali internetowych - linkiem do serwisu salonliteracki.pl.