2 marca 1824 roku w Litomyšlu na świat przyszedł Bedřich Smetana – czeski kompozytor, pianista, dyrygent. Karierę muzyczną rozpoczął jako pianista, koncertując m.in. w Pradze, Göteborgu, Lipsku i Weimarze. Jeszcze przed ukończeniem czterdziestego roku życia powrócił jednakże do ojczyzny, gdzie rozpoczął prace jako kompozytor, a niedługo później – również jako dyrygent praskiego Teatru Narodowego. Jego kariera zakończyła się nagle, w szczytowym momencie, z powodu utraty słuchu przez Smetanę. Było to na tyle traumatyczne przeżycie dla koncertującego muzyka, iż popadł on w obłęd i zmarł po kilku latach choroby, 12 maja 1884 roku, w Pradze. Jego najczęściej wystawianym dziś dziełem jest opera Sprzedana narzeczona, uznawana za czeską operę narodową. Za jedno z najważniejszych zaś dzieł koncertowych uważa się cykl symfoniczny Moja ojczyzna, składający się z sześciu poematów symfonicznych, w tym znanej szeroko Wełtawy.
Nikołaj Rimski-Korsakow urodził się 18 marca 1844 roku w Tychwinie, na terenie guberni nowogrodzkiej. Poza studiowaniem gry na fortepianie, wiolonczeli oraz teorii muzyki, kształcił się również w szkole morskiej. W wieku 27 lat otrzymał posadę profesora konserwatorium w Petersburgu. W późniejszych latach proponowano mu także objęcie stanowiska rektora tejże uczelni, a także konserwatorium moskiewskiego, jednakże Korsakow odmówił zaszczytów. Był nauczycielem wielu późniejszych wybitnych kompozytorów rosyjskich, m.in. Głazunowa, Strawińskiego i Prokofiewa. Był członkiem Potężnej Gromadki – grupy kompozytorów łączących osiągnięcia muzyki europejskiej z folklorem rosyjskim. Nurt ten jest wyraźny w większości dzieł Rimskiego-Korsakowa. Jest on autorem 16 oper, wśród których do najpopularniejszych należy Bajka o carze Sałtanie ze znanym fragmentem Lot trzmiela, transkrybowanym i aranżowanym w późniejszych latach na niezliczone orkiestry i zespoły… W1884 roku napisał pierwszą rosyjską symfonię, a z uwagi na swoją wiedzę i autorytet, pisał również podręczniki z zakresu teorii muzyki, harmonii i instrumentacji, które stały się podstawą kształcenia późniejszych pokoleń muzyków. Anegdota głosi, iż Rimski-Korsakow, będąc na recitalu pianisty krytykującego twórczość Potężnej Gromadki, siedział w fotelu obok słuchacza, który… zasnął. Kompozytor pochylił się w jego stronę i głośno zwrócił uwagę: „proszę pana! Proszę tak głośno nie chrapać, bo obudzi pan całą widownię!”
Maurice Ravel, urodzony 7 marca 1875 roku w Ciboure, to przedstawiciel muzycznego impresjonizmu francuskiego. Studia w paryskim konserwatorium rozpoczął już jako znany twórca, z niemałym dorobkiem kompozytorskim, jednakże trzykrotnie odmówiono mu nagrody Prix de Rome, która wiązała się wówczas z trzyletnim stypendium naukowym w Rzymie. Sytuacja ta wywołała skandal w muzycznym życiu Paryża. Niewątpliwie najbardziej znanym dziełem Ravela jest Bolero – utwór zamówiony przez znaną ówczesną tancerkę, Idę Rubinstein. Niebywale nowatorski w ówczesnym czasie, z charakterystycznym motywem przewodnim, powtórzonym w ciągu utworu 17 razy, ze zmienioną jedynie dynamiką, niezmiennie z oryginalnym rytmem wygrywanym podczas całego dzieła na bębenku baskijskim. Ravel był mistrzem instrumentacji, co widać szczególnie w jego opracowaniu Obrazków z wystawy Musorgskiego. Tę, początkowo suitę fortepianową, Ravel perfekcyjnie rozpisał dla orkiestry symfonicznej, rozsławiając rosyjskie dzieło na cały świat. Cztery lata przed śmiercią zapadł na poważną chorobę mózgu i zmarł po operacji, w Paryżu, w wieku 62 lat.
Modest Pietrowicz Musorgski przyszedł na świat w Kariewie k. Pskowa 21 marca 1839 roku. Gry na fortepianie w dzieciństwie uczyła go matka, jednakże pomimo wyraźnych zdolności muzycznych, Musorgski otrzymał wykształcenie wojskowe i służył jako oficer w pułku Prieobrażeńskim. Do muzycznej pasji powrócił po zetknięciu się w Petersburgu z twórczością kompozytorów należących do Potężnej Gromadki, do której przyłączył się po zrzuceniu munduru. Był kompozytorem-samoukiem, choć opiekę artystyczną nad jego twórczością przez pewien czas sprawował Bałakiriew. Jego najwybitniejszym dziełem jest opera Borys Godunow wg Puszkina, ukazująca konflikt pomiędzy carem a ludem rosyjskim. Jedną z najbardziej znanych kompozycji jest natomiast programowy poemat symfoniczny Noc na Łysej Górze, który jednakże obecną popularność zawdzięcza ponownej instrumentacji, dokonanej przez Rimskiego-Korsakowa. Także dzięki instrumentacji przez innego kompozytora, tym razem Ravela, rozgłos zyskały Obrazki z wystawy – zbiór miniatur fortepianowych, zainspirowanych pośmiertną wystawą twórczości Hartmana. Kolejne miniatury ilustrują odpowiednie obrazy malarza i tak zatytułowane są też kolejne części, m.in: Gnom, Stary zamek, Ogrody w Tuileries, Bydło, Taniec piskląt w skorupkach, Chatka Baby Jagi na kurzej stopce, Wielka Brama Kijowska. Całość „spina” temat Promenady, będącej swoistą przechadzką pomiędzy obrazami Hartmana. W prywatnym życiu Musorgski doznał szeregu niepowodzeń – nie założył rodziny, przez wiele lat pomieszkiwał w jednym lokalu wraz z pięcioma kolegami, miewał poważne problemy finansowe. Wszystko to skutkowało nadużywaniem alkoholu przez kompozytora oraz pogłębiającymi się stanami depresyjnymi i nerwowymi, wskutek których twórca ten zmarł w wieku 42 lat w Petersburgu.
31 marca 1732 roku w Rohrau urodził się Joseph Haydn – austriacki kompozytor epoki klasycyzmu, zaliczany do grupy „klasyków wiedeńskich”. Naukę muzyki rozpoczął jako dziecko, jednakże kształcenie to było niesystematyczne i już jako dorosły człowiek, gdy zainteresował się kompozycją, samodzielnie uzupełniał braki z zakresu wiedzy teoretycznej. Haydn ponad 30 lat życia spędził na dworze książąt Esterházych w Eisenstadt, gdzie tworzył muzykę symfoniczną, kameralną, operową, sakralną, a także różne dzieła okazjonalne. Poza komponowaniem odpowiedzialny był także za przygotowanie zespołu wykonawczego, jednakże nie tylko pod względem muzycznym. Do jego obowiązków należało m.in. kontrolowanie jakości i czystości używanej przez muzyków bielizny czy ich peruk. Niemalże wszystkie podania z tamtego okresu mówią, iż Haydn był bardzo ceniony i szanowany przez swoich współpracowników, nierzadko nazywano go pieszczotliwie „Papą Haydnem”. Starał się bowiem polubownie rozwiązywać wszelkie konflikty, a także reprezentował przed księciem sprawy swoich muzyków. Z tą postawą związana jest historia powstania Symfonii 45(nazwanej później przez badaczy Pożegnalną). Legenda głosi, iż pewnego roku książę zalegał z wypłatą wynagrodzenia dla zespołu. Gdy muzycy byli u kresu wytrzymałości, Haydn skomponował symfonię, w której finale kolejno kończą się poszczególne partie instrumentów. Podczas premiery utworu, muzycy po wykonaniu do końca swojej partii gasili świecę przy pulpicie i bez słowa kolejno wychodzili z sali, aż scena pozostała pusta. Aluzja została zrozumiana przez księcia i po koncercie rozkazał on bezzwłocznie wypłacić artystom zaległe gratyfikacje. Do dziś dzieło to wykonywane jest wraz z „opuszczaniem sceny” przez muzyków. Inny żart muzyczny Haydn zastosował w Symfonii 94 tytułowanej Z uderzeniem w kocioł bądź Niespodzianka. Ową „niespodziankę” stanowi tu bowiem wspomniane „uderzenie w kocioł” w drugiej części utworu, która zwykle jest spokojna i melodyjna. Anegdoty mówią, iż w ten sposób Haydn chciał obudzić słuchaczy zasypiających podczas drugiej części symfonii. Niekiedy mówi się nawet, że zabieg ten został skierowany bezpośrednio w stosunku do księcia. Poza pracą w Eisenstadt, Haydn otrzymał również kontrakt londyński, obejmujący skomponowanie symfonii dla tamtejszej orkiestry. Ostatnie lata życia spędził w Wiedniu, gdzie zmarł w wieku 77 lat, jednakże z uwagi na ówczesną sytuacje polityczną został pochowany bez należnych honorów, a uroczystości żałobne odbyły się kilka tygodni po faktycznym pogrzebie kompozytora. Haydn był najstarszym z klasyków wiedeńskich. Uczył Beethovena i przyjaźnił się z Mozartem. Mawiał, iż „Beethoven jest pierwszy, Mozart jedyny, a ja dzięki Bogu trzeci”. Opracował klasyczny skład orkiestry oraz udoskonalił cykl sonatowy. Wywarł nieoceniony wpływ na późniejsze kształtowanie muzyki europejskiej. Poza ponad setką symfonii, napisał szereg utworów kameralnych, a jednym z najbardziej znanych jego dzieł jest oratorium Stworzenie świata. Również obecny hymn narodowy Niemiec jest autorstwa właśnie Haydna. Jeszcze za życia kompozytora rozeszła się w Europie nieprawdziwa pogłoska o śmierci wybitnego twórcy, a konserwatorium paryskie zorganizowało uroczystości żałobne. Gdy kilka dni później informacja ta dotarła do samego Haydna, ubolewał on, iż nie został poinformowany, gdyż z wielką chęcią sam zadyrygowałby Requiem Mozarta, którego odprawiono w jego intencji.
Jowita Opyd
Aktualny numer - Strona główna |
Powrót do poprzedniej strony |
© 2010-2019 Stowarzyszenie Salon Literacki.
Kopiowanie treści zawartych w serwisie wyłącznie za zgodą Redakcji i podaniem źródła pod cytowanym fragmentem, w przypadku portali internetowych - linkiem do serwisu salonliteracki.pl.
