Muzyczny luty

Luty w historii muzyki nie zrodził wielu twórców, ale Ci, którzy przyszli na świat w tym mroźnym, zimowym miesiącu, niewątpliwie wywarli ogromny wpływ na późniejsze kształtowanie się europejskiej muzyki poważnej…

3 lutego 1809 roku w Hamburgu przyszedł na świat niemiecki kompozytor romantyczny Felix Mendelssohn-Bartholdy. Mały Felix wychowywał się w zamożnym domu, gdzie regularnie odbywały się koncerty i spotkania towarzyskie. Pierwszych lekcji, gry na fortepianie, udzielała mu matka, jednakże widząc u syna nadzwyczajne zainteresowanie i zdolności muzyczne, szybko zorganizowała mu lekcje skrzypiec, a także teorii muzyki i kompozycji. Pierwsze utwory Mendelssohna zostały przedstawione publiczności, gdy chłopiec miał zaledwie 12 lat, a już 5 lat później powstało mistrzowskie dzieło Sen nocy letniej, będące uwerturą do dramatu Szekspira. Dziś niewątpliwie najbardziej znanym fragmentem tej suity jest Marsz weselny wykonywany, tradycyjnie już, przy okazji zaślubin. W wieku 20 lat Mendelssohn zainteresował się twórczością słabo znanego wówczas, barokowego kompozytora Jana Sebastiana Bacha. Na partyturę jego Pasji wg św. Mateusza wpadł przypadkiem. Legenda głosi, iż pewnego dnia Mendelssohn wszedł do kuchni w swojej rodowej posiadłości, gdzie służba przygotowywała właśnie obiad. Gdy młody kompozytor zauważył, że ryby zakupione na targu, zawinięte są w papier nutowy, niezwłocznie udał się do sprzedawcy i, sowicie mu płacąc, odkupił od niego pozostałe partytury, w które handlowiec zawijał towar. Mendelssohn, po przyjrzeniu się zdobytym nutom zdał sobie sprawę, że oto trzyma w dłoniach arcydzieło. Niestety, sprzedawca zdążył już rozdać wraz z rybami fragmenty utworu, które jednakże Felix pozwolił sobie własnoręcznie uzupełnić. Premiera zrekonstruowanego dzieła odbyła się w 1829 roku i dała początek ogromnemu zainteresowaniu postacią Jana Sebastiana Bacha i jego geniuszem kompozytorskim. Inną ogromną zasługą Mendelssohna dla niemieckiej muzyki było założenie w Lipsku, w 1843 roku, pierwszego niemieckiego konserwatorium muzycznego. Jesienią 1847 roku, będąc u szczytu kariery artystycznej, Mendelssohn doznał udaru mózgu, wskutek którego zmarł tydzień później – 4 listopada 1847 roku. Uroczystości żałobne miały miejsce w Lipsku, natomiast pochowany został w Berlinie, na cmentarzu św. Trójcy.

Najwybitniejszy polski kompozytor i pianista – Fryderyk Franciszek Chopin przyszedł na świat w Żelazowej Woli 22 lutego lub 1 marca 1810 roku. Pierwszy kontakt z fortepianem mały Fryderyk miał dzięki matce, która jednak szybko zorientowała się, że dziecko przejawia niebywały talent i znalazła dla niego nauczyciela muzyki. Mały Chopin uczył się w zawrotnym tempie i wkrótce, po koncertach w salonach warszawskiej arystokracji, okrzyknięty został „cudownym dzieckiem”. Jego pierwszy nauczyciel szybko doszedł do wniosku, że nie jest w stanie więcej nauczyć chłopca i sam zrezygnował z dalszej współpracy. Warto wspomnieć, iż w owym czasie rodzina Chopina zamieszkiwała w kamienicy przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, za sąsiada mając Oskara Kolberga. W latach 1826-1829 Chopin studiował u znanego i cenionego wówczas twórcy – Józefa Elsnera, w Szkole Głównej Muzyki, a studia ukończył z notą „szczególna zdatność, geniusz muzyczny”. Kolejne opinie i recenzje jego recitali oraz kompozycji były tylko pochlebne. Porównywano go do najwybitniejszych wówczas wirtuozów instrumentalnych. Został okrzyknięty „Paganinim fortepianu”, a Schumann pisał o nim: „Panowie! Czapki z głów! Oto geniusz!”. 11 października 1830 roku Chopin dał ostatni koncert w Polsce, po którym wyruszył w długą podróż po Europie, zmierzając do Paryża. Po drodze dowiedział się o wybuchu i upadku powstania listopadowego, a wiadomość ta wstrząsnęła nim tak bardzo, że w jedną noc stworzył znakomitą Etiudę c-moll zwaną Rewolucyjną. Tęsknota za krajem była jednak silna. Chopin wielokrotnie rozważał powrót do ojczyzny owładniętej walkami niepodległościowymi, od czego usilnie odwodzili go przyjaciele i rodzina. Podobno w takich właśnie okolicznościach powstało Scherzo h-moll – utwór z ogromnym bagażem emocjonalnym, przejawiający wyraźne rozdarcia, wewnętrzną walkę kompozytora i jego skrajne uczucia: od nostalgii, po gniew i bezsilność. W dziele tym zawarł on również jedną z XVIII-wiecznych polskich kolęd – Lulajże Jezuniu, wpisując jej melodię w liryczną, śpiewną część utworu, będącą niewątpliwie odbiciem tęsknoty za utraconą, daleką ojczyzną. Chopin wypracował własny, niepowtarzalny styl muzyczny, w romantycznych dźwiękach, pomiędzy wirtuozowskimi figuracjami ukrywając szeroki wachlarz emocjonalny. Do dziś jego twórczość zajmuje wyjątkowe miejsce wśród arcydzieł literatury fortepianowej. Niestety, w wieku zaledwie 29 lat Fryderyk zaczął poważnie chorować na gruźlicę, która z biegiem czasu postępowała, a jego stan sukcesywnie ulegał pogorszeniu. Pomimo wielokrotnych prób leczenia i różnorakich kuracji mających ratować płuca kompozytora, Chopin zmarł 17 października 1849 roku w Paryżu, gdzie został również pochowany – na cmentarzu Pére Lachaise. Podczas uroczystości żałobnych wykonano Requiem Mozarta, a serce Chopina postanowiono sprowadzić do Polski, gdzie spoczęło w kościele św. Krzyża na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Od 1927 roku w Warszawie, co 5 lat (za wyjątkiem okresu II wojny światowej), odbywa się Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina. Jest to jeden z najstarszych, a zarazem jeden z najbardziej prestiżowych konkursów muzycznych na świecie. Ma on charakter monograficzny, a więc we wszystkich etapach wykonywane są dzieła wyłącznie jednego kompozytora. Dziś przyciąga największe talenty pianistyczne z całego świata, a sukces odniesiony w Konkursie Chopinowskim otwiera młodym pianistom drzwi do światowej kariery muzycznej.

W bieżącym roku wyjątkowo świętować będziemy również urodziny włoskiego kompozytora operowego Gioacchina Antoniego Rossiniego, który urodził się 29 lutego 1792 roku we włoskim Pesaro. Rossini kompozycję studiował w Bolonii i choć pierwsza jego opera wystawiana była, gdy kompozytor miał zaledwie 18 lat, dopiero późniejsze dzieła rozsławiły jego nazwisko. Mowa tu przede wszystkim o Cyruliku sewilskim, którego premiera odbyła się w 1816 roku. Treść opery oparta jest na komedii Beaumarchaisa, ale na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż Rossini skomponował to dzieło w zaledwie 13 dni. Do dziś jest to jedna z najczęściej wykonywanych na światowych scenach opera autorstwa Rossiniego, a sam kompozytor nazywany bywa „włoskim Mozartem”. Jego muzyka jest bowiem doskonale zinstrumentowana i nierzadko dowcipna. Jest on autorem m.in. duetu wokalnego Koty, który wykorzystując środki wyrazu oraz techniki wykonawcze specyficzne i charakterystyczne dla głosu ludzkiego, naśladuje zaloty kota do kocicy. Tekst zawiera jedno, wielokrotnie i różnorako  powtarzane słowo „miau”, co w efekcie daje fantastyczną scenę komiczną. Ostatnie nuty kompozytor zapisał w partyturze Williama Tella, mając 37 lat. Po sukcesie tego przedstawienia, z niewiadomych przyczyn Włoch podjął decyzję o zakończeniu kariery muzycznej. Podobno gdy pytano go o powód zaniechania pracy artystycznej odpowiadał, iż pracuje się dla trzech rzeczy: sławy, złota i przyjemności. Rossini uważał natomiast, że sławy już zaznał, złota nie potrzebuje, a tego typu przyjemności już go znudziły. Po porzuceniu pióra i batuty, nowym zamiłowaniem tegoż kompozytora stała się sztuka… kulinarna. Był on wielbicielem kuchni i wielkim smakoszem. Prawdopodobnie to dzięki jego kulinarnym eksperymentom, desery podawane są współcześnie z dodatkiem bitej śmietany, którą wynalazł właśnie Rossini.

Jowita Opyd

^{© 2010-2019 Stowarzyszenie Salon Literacki.
Kopiowanie treści zawartych w serwisie wyłącznie za zgodą Redakcji i podaniem źródła pod cytowanym fragmentem, w przypadku portali internetowych - linkiem do serwisu salonliteracki.pl.}