Wrzesień przyniósł nam wielu wybitnych kompozytorów. Nie sposób przedstawić wszystkich w jednym artykule, dlatego też przyjrzymy się tym najbarwniejszym postaciom świata muzyki.
Darius Milhaud to dwudziestowieczny francuski kompozytor urodzony 4 września 1892 roku w Aix-en-Provence. Po I wojnie światowej związał się z Grupą Sześciu propagującą nową muzykę francuską – lekką i przystępną dla słuchacza, opartą na folklorze z domieszką jazzu i musicalu. Tworzył muzykę różnorodną – eksperymentował z nowymi trendami i fakturami oraz środkami wyrazu; np. w swoim opero-oratorium Krzysztof Kolumb zastosował obraz wizualny w postaci filmu. Od młodości chorował na artretyzm, który po latach doprowadził do częściowego paraliżu kompozytora. Milhaud zmarł w pełni sławy w wieku 82 lat w Genewie.
John Cage, Amerykanin urodzony 15 września 1912 w Los Angeles, oprócz gry na fortepianie i dyrygentury, studiował także filozofię Wschodu. Był głównym przedstawicielem amerykańskiej muzyki awangardowej, a za swe osiągnięcia kompozytorskie, w 1949 roku otrzymał nagrodę artystyczną od National Academie of Arts and Letters. Cage eksperymentował ze wszystkimi elementami dzieła muzycznego. Poszukiwał nowych barw, uzyskując dźwięki z tradycyjnych instrumentów w niestandardowy sposób. Preparował instrumenty – m.in. między strunami fortepianu umieszczał gwoździe, gumy i korek, aby nadać mu bardziej „perkusyjne” brzmienie. Przy pomocy techników tworzył kompozycje z użyciem taśm i komputerów. Nagrywał szmery, po czym rozcinał nagrania i składał na nowo. Wiele jego dzieł stworzonych zostało w nurcie aleatoryzmu, którego głównym założeniem była przypadkowość. Szczytową kompozycją aleatoryczną jest 4’33’’ – utwór na dowolny skład wykonawczy (solistę bądź zespół), obejmujący 4 minuty i 33 sekundy ciszy. Prezentując tenże utwór, zwyczajowo wykonawcy po wyjściu na scenę przygotowują się do wykonania dzieła, bo czym włączają stoper. Po upływie przewidzianego czasu „kończą wykonanie”, kłaniają się i schodzą ze sceny. Jest to swego rodzaju performans, jednakże należy pamiętać, iż przede wszystkim w utworze tym chodzi o ukazanie przypadkowości wykonania – podczas czterech i pół minuty ciszy w każdej sali koncertowej słyszalne są bowiem wszelakie odgłosy, szmery, stukot, nierzadko kaszel czy kichnięcie wśród publiczności. W ten właśnie sposób Cage pokazał, że nie ma możliwości dokonania dwóch jednakowych wykonań tego samego utworu.
Przedstawiciel czeskiej szkoły narodowej Antonín Dvořák przyszedł na świat 8 września 1841 roku w Nelahozevsi. W wieku 18 lat ukończył praską szkołę organistów, w której uczył się gry na skrzypcach i organach oraz śpiewu i kompozycji. Pomimo drugiego wyniku, przy jego nazwisku sporządzono notatkę: „Wspaniały, ale raczej praktyczny talent (…) w teorii nieco słabszy”. Tak oto pracę zawodową rozpoczął jako altowiolista w praskim Teatrze Narodowym, pod batutą Bedřicha Smetany. Wciąż jednak wiele czasu poświęcał komponowaniu, a jego utwory wykonywało wielu dyrygentów. Stopniowo Dvořák zaczął osiągać sukces – zamawiano u niego nowe dzieła, zapraszano go do współpracy, proponowano pracę w konserwatoriach. W wieku 50 lat przyjął posadę dyrektora konserwatorium w Nowym Jorku. Tam też powstało jego najsławniejsze dzieło – IX symfonia e-moll „Z Nowego Świata” – fantastyczna kompozycja, przedstawiająca oczarowanie Dwořáka bezkresnymi amerykańskimi pejzażami. Premiera symfonii okazała się artystyczną sensacją i ugruntowała pozycję Czecha w muzycznym świecie. Kompozytor zmarł nagle, u szczytu sławy, w wyniku ataku apopleksji. Miał 63 lata. Pochowano go w Wyszechradzie, a na pogrzebie wykonano jego żałobne dzieło – Requiem.
Arnold Schönberg przyszedł na świat w Wiedniu 13 września 1874 roku. W rodzinnym mieście przez kilka miesięcy uczył się teorii muzyki, jednakże ogólnie rzecz biorąc – był muzycznym samoukiem. Poza muzyką, szeroko interesował się także malarstwem i stworzył wiele artystycznych obrazów. Przyjaźnił się z Richardem Straussem i to dzięki niemu otrzymał nagrodę Niemieckiego Stowarzyszenia Muzycznego. Był założycielem Towarzystwa Prywatnych Wykonań Muzycznych w Wiedniu, które dawało mu możliwość testowania nowych eksperymentów brzmieniowych. Schönberg był twórcą systemu dodekafonicznego - opracował dwunastodźwiękową technikę serialną, wykorzystywaną w muzyce awangardowej. Wyjątkowym dziełem tego kompozytora jest kantata Ein Überlebender aus Warschau na głos mówiony, chór męski i orkiestrę. Utwór ten powstał tuż po II wojnie światowej i za pomocą nowoczesnych środków wyrazu prezentuje ludzkie tragedie w perspektywie wojny.
25 września 1906 roku w Petersburgu urodził się Dmitrij Dmitriewicz Szostakowicz – rosyjski pianista i kompozytor. W latach międzywojennych studiował w Leningradzie grę na fortepianie i kompozycję, a także teorię muzyki u Aleksandra Głazunowa. Otrzymał dyplom honorowy podczas I Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Okresowo prowadził działalność pedagogiczną, jednakże zawsze na pierwszym miejscu stawiał komponowanie. Był autorem czternastu symfonii, z których część posiada tytuły programowe. Szostakowicz pisywał również materiały literackie, jednak przez pryzmat ówczesnej polityki władz radzieckich, mówi się o niepewnej autentyczności tychże tekstów. Anegdota mówi, że gdy Szostakowicz przyniósł Głazunowowi rękopis swojej I symfonii z prośbą o opinię mistrza, nieśmiało napomknął, iż temat III części podobny jest nieco do jednego z utworów Rimskiego-Korsakowa. Głazunow z ulgą odrzekł: „no to chwała Bogu, że w ogóle jest do czegoś podobny!”.
George Gershwin urodził się 26 września 1898 roku w Brooklynie. Był amerykańskim kompozytorem z pogranicza muzyki poważnej, rozrywkowej i jazzu. Pierwsze utwory napisał w wieku 15 lat, a w ciągu kolejnych kilku lat jego piosenki sprzedawały się w kilkumilionowych nakładach. W 1924 roku w ciągu niespełna miesiąca napisał Błękitną Rapsodię, a trzy lata później, podczas pobytu we Francji skomponował Amerykanina w Paryżu – oba dzieła przyniosły mu wielki sukces, a jako utwory z pogranicza muzyki rozrywkowej – także niemały zarobek. Jego jedyna opera, Porgy and Bess, oparta na opowieści z życia Murzynów w Charlestonie, również okazała się sukcesem, jednakże tylko w Europie i, niestety, już po śmierci kompozytora. Wówczas murzyński zespół Everyman Opera zagrał tournée po prawie trzydziestu krajach Europy i obu Ameryk. Muzyka Gershwina w osobliwy sposób zaciera podział na muzykę poważną i rozrywkową. Ponadto kompozytor ten traktował jazz jako niezwykle inspirujący folklor amerykański, co w połączeniu dało niebywale ciekawe efekty. Teksty piosenek, a także libretta przedstawień muzycznych pisał dla Gershwina jego brat Ira. Gershwin jako pierwszy Amerykanin otrzymał prestiżowe wyróżnienie rzymskiej Academii di S. Cecilia. Podczas pobytu w Paryżu miał okazję poznać sławnego już wówczas Strawińskiego. Kiedy zapytał go o możliwość udzielenia lekcji, Strawiński, zastanawiając się nad stawką, zapytał Amerykanina o dochody. Gdy usłyszał, że Gershwin zarabia rocznie nawet do dwustu tysięcy dolarów, wykrzyknął: „ależ panie! To ja raczej powinienem brać lekcje u pana!”. O współczesnych sobie muzykach, Amerykanin mawiał, że „rzadko który kompozytor ma pomysły; wielu natomiast wie, jak używać dziwnych instrumentów, które nie wymagają pomysłów”. George Gershwin zmarł w Hollywood, w wieku 39 lat, podczas operacji raka mózgu.
Jowita Opyd
Aktualny numer - Strona główna |
Powrót do poprzedniej strony |
© 2010-2019 Stowarzyszenie Salon Literacki.
Kopiowanie treści zawartych w serwisie wyłącznie za zgodą Redakcji i podaniem źródła pod cytowanym fragmentem, w przypadku portali internetowych - linkiem do serwisu salonliteracki.pl.
