Kulturę Azji porównać można do mozaiki mieniącej się tysiącem kolorów. Różnorodnie piękna, w oczach Europejczyków niezwykle egzotyczna; nie zawsze rozumiana, tajemnicza i pociągająca zarazem.
W toku edukacji powszechnej, a także artystycznej, niewiele miejsca i czasu poświęca się zagadnieniom związanym z muzyką azjatycką. Biorąc pod uwagę bogactwo kulturowe i tradycje zakorzenione wiele lat wcześniej niż europejskie, zdecydowanie przyznać należy, iż jest to dla nas niewypowiedziana, nieuświadomiona (!) strata.
Nie sposób opisać muzyki Azji w jednym tekście. Dlatego też, zamiast powierzchownie pisać o ogólnikach, postanowiłam skupić się na wycinku historii muzyki i nakreślić sylwetkę jednego z najwybitniejszych artystów japońskich XX wieku.
Tōru Takemitsu (武満 徹) urodził się w Tokio, w 1930 roku. Jego młodość przypadła na okres II wojny światowej, a więc osobowość artystyczną kształtował słuchając jazzu z płyt gramofonowych swego ojca. Po zakończeniu walk zakochał się w europejskiej muzyce poważnej nadawanej przez radio rozgłośni armii amerykańskiej, stacjonującej wówczas w Japonii. Zasadniczo kształcił się we własnym zakresie, konsultując swe postępy z kompozytorami takimi jak Yasuji Kiyose, Toshi Ichiyanagi czy Fumio Hayasaka. Ten ostatni zapoznał go z Akirą Kurosawą, wprowadzając go tym samym w świat muzyki filmowej.
Tōru Takemitsu zadebiutował w wieku dwudziestu lat kompozycją fortepianową zatytułowaną Lento in due movimenti, która została chłodno przyjęta przez krytykę.
W tym czasie, zafascynowany kulturą zachodu, wspólnie z artystami innych specjalności (muzykami, malarzami, rzeźbiarzami, poetami), założył interdyscyplinarną grupę promującą sztukę awangardową. Wiele eksperymentował wierząc, że muzyka porządkuje codzienne dźwięki, czyniąc je istotnymi i zrozumiałymi. Tworząc muzykę elektroniczną, do rangi instrumentu podniósł taśmę magnetofonową, którą wykorzystywał w kolażach oraz muzyce konkretnej. Zgłębiał także najnowsze wówczas trendy w muzyce – m.in. serializm, sięgając przy tym po różnorodne techniki kompozytorskie – wykorzystując wokalizy, popełniając partytury graficzne. Przełomowym dziełem w jego życiu okazało się Requiem for strings (1957), dedykowane pamięci Hayasakiego. Utwór zyskał uznanie Strawińskiego oraz został nagrodzony na I Festiwalu Muzyki Współczesnej w Tokio (1960). Ten sukces otworzył japońskiemu kompozytorowi drogę do międzynarodowej kariery.
W latach sześćdziesiątych XX wieku Tōru Takemitsu ściśle współpracował z Johnem Cagem oraz Toshim Ichiyanagim. Wynikiem tej wspólnych wykładów i happeningów była zmiana stosunku Takemitsu do rodzimego folkloru. We wcześniejszych latach deprecjonował on bowiem jej wartość, w ogóle nie korzystając z dorobku kulturowego Dalekiego Wschodu w swoich kompozycjach.
Dopiero dojrzała twórczość przejawia nawiązania oraz zawiera elementy zaczerpnięte z bogatej tradycji Kraju Kwitnącej Wiśni. Tak więc Takemitsu ma w swoim dorobku utwory na biwę (rodzaj azjatyckiej lutni), shakuhachi (rodzaj fletu) czy orkiestrę gagaku (złożoną z tradycyjnych instrumentów japońskich). W zamyśle kompozytora łączenie dalekowschodniej tradycji z elementami „nowoczesnego” Zachodu miały przede wszystkim podkreślać różnice międzykulturowe, w pozytywnym aspekcie. Z biegiem lat jego muzyka stawała się coraz lżejsza i delikatniejsza, a kompozytor inspiracje czerpał z natury i ogrodów japońskich, sam siebie nazywając „ogrodnikiem muzyki”. Takemitsu wypracował swój własny, oryginalny styl, stając się najbardziej wpływowym kompozytorem japońskim XX wieku.
Utrzymując się z komponowania na potrzeby kinematografii, Tōru Takemitsu kilkakrotnie odmówił objęcia posady pedagoga. Skomponował muzykę do blisko stu filmów, współpracując przy tym z czołowymi japońskimi reżyserami. W przeciwieństwie do wielu innych kompozytorów, Takemitsu interesował się wieloma aspektami powstawania filmu. Choć muzykę tworzył w samotności, wiele czasu spędzał na planie, dyskutując z reżyserem i aktywnie uczestnicząc w wielu etapach powstawania produkcji. Jego muzyka filmowa jest nietuzinkowa – dzięki wykorzystaniu różnorakich technik kompozytorskich, bardzo silnie wpływa na emocje widza.
Za swoje dzieła otrzymał szereg ważnych nagród i wyróżnień. Od 2013 roku corocznie wybitnym kompozytorom młodego pokolenia przyznawana jest nagroda Toru Takemitsu Composition Award.
Jowita Opyd
Aktualny numer - Strona główna |
Powrót do poprzedniej strony |
© 2010-2019 Stowarzyszenie Salon Literacki.
Kopiowanie treści zawartych w serwisie wyłącznie za zgodą Redakcji i podaniem źródła pod cytowanym fragmentem, w przypadku portali internetowych - linkiem do serwisu salonliteracki.pl.